In het proces dat we doormaken in het leven om succesvol te zijn, zorgen tegenslagen voor veerkracht. Dat dit geen eigenschap of vaardigheid is, bleek tijdens de masterclass Veerkracht in leiderschap op de CFO Day die op 1 juni 2022 werd gehouden.
Waar hebben we wel en waar hebben we geen invloed op als leiders? En hoe sturen we met een onzichtbare hand onszelf en ons bedrijf de juiste kant op? Een belangrijk aspect hierin is veerkracht. Als sponsor van de CFO Day, vroeg directeur Albert Allmers van FinanceFactor Veronique Streekstra en Tamara Bavius, initiatiefnemers van Blended Therapie & Coaching en Femmec, een masterclass te geven over veerkracht in leiderschap.
Maar wat is veerkracht precies? Hebben we het van nature, of is het afhankelijk van externe factoren en tijdsgeest? Bestaat er zoiets als collectieve veerkracht – en is dat dan de som van de veerkracht van individuen? Welke eigenschappen hebben veerkrachtige leiders? Creëren we met elkaar meer waarde als we investeren in persoonlijke groei, zelfregulering en inzicht verwerven in onze eigen patronen en verhaal? Tijdens deze masterclass gingen ruim tachtig deelnemers met elkaar in gesprek en deelden ervaringen.
Met behulp van stellingen en korte video’s nemen Streekstra en Bavius de aanwezigen in rap tempo mee in de psychologie achter veerkracht en veerkrachtig reageren. ‘We worden continu beïnvloed door mensen en gebeurtenissen om ons heen,’ zegt Bavius. ‘Hoe we daarmee omgaan ligt aan onze eigen leergeschiedenis. Een eerdere ervaring heeft invloed op toekomstige reacties.’ Omgaan met een situatie wordt coping genoemd. De zeven meest gebruikte coping stijlen zijn: aanpassen, verdoven, vermijden, steun zoeken, passief reageren, emoties uiten en relativeren.
Zes bouwstenen van veerkracht
Het vermogen om je succesvol staande te houden in wisselende omstandigheden, is veerkracht. Streekstra en Bavius gaan in op zes eigenschappen die zij als bouwstenen van veerkracht zien.
Autonomie wordt bepaald door je leergeschiedenis. Een gebeurtenis bepaalt je gedachte, je gevoel, gedrag en het gevolg. In de toekomst zal je op eenzelfde manier reageren, tenzij je weet hoe je leergeschiedenis in elkaar zit, dan zal je anders met je uitdagingen omgaan. De meeste leiders scoren hoog op autonomie.
Een positieve focus is het vermogen om ergens anders tegenaan te kijken. Is het glas half vol of half leeg? De manier waarop een leider een boodschap brengt, bepaalt hoe deze ervaren wordt. Bijvoorbeeld: ‘straks komt er een eind aan de onrust (door Covid)’ geeft een negatieve lading aan de boodschap. Met ‘ik vertrouw op jouw vaardigheden om deze periode te doorstaan’ wordt een positieve focus gebruikt.
Zelfcontrole is aan te leren en zelfs een voorspeller van toekomstig gedrag en handelen. Dit is wetenschappelijk bevestigd door het marshmallow-experiment bij kleuters. Zij kregen een marshmallow, als zij het volhielden een kwartier te wachten met opeten, ontvingen zij een tweede. Een derde van 600 kinderen slaagden daarin en toonde zelfcontrole. Deze groep bleek twintig jaar later een betere fysieke en mentale gezondheid te hebben, kende minder verslavingen en criminaliteit en meer academische successen en hoger inkomen.
Daadkracht wordt toegelicht met het bystander-effect: ‘ik stond erbij en ik keek ernaar’. De gedachte dat jij niet hoeft te handelen omdat een ander wel zal helpen bij een calamiteit werkt verlammend. Daadkracht is iemand aanwijzen en verantwoordelijk maken hulp te bieden.
Sociaal contact wordt duidelijk gemaakt door de aanwezigen de wijsvinger van hun dominante (schrijf)hand op te laten steken en de letter E op hun voorhoofd te schrijven. De meeste mensen schrijven vanuit hun eigen gezichtsveld in plaats van richting de toeschouwer. In het laatste geval is men meer in verbinding met de ander en beter in staat in contact te zijn. Veel leiders zijn geneigd vaak zelf iets te doen, maar “als je kan leunen kan je ook goed dragen”, legt Bavius uit.
De laatste bouwsteen van veerkracht is zelfzorg. Leiders staan vaak onder hoogspanning en zorgen in tijden van stress niet goed voor zichzelf. Het ontbijt overslaan kan een keer gebeuren, belangrijker is ontspanning te zoeken. Meestal passen twee vormen het beste: fysieke, sociale, mentale of spirituele ontspanning. In andere gebieden kan je jezelf dan nog ontwikkelen.
Muisstil
Veerkracht gaat over hoe je met vallen en opstaan omgaat in je leven. Om deze boodschap kracht bij te zetten neemt Streekstra de aanwezigen mee in haar persoonlijke verhaal over veerkracht. Tijdens het aangrijpende verhaal over de geboorte van haar kindje terwijl zij ernstig ziek was en in coma werd gehouden, is het muisstil. In de kleine tien minuten dat Streekstra spreekt, worden de eerder geschetste bouwstenen ineens glashelder en tastbaar. Een betere manier om deze te laten beklijven is er bijna niet.
Vervolgens wordt iedereen gevraagd een eigen (levens)verhaal of situatie in verband te brengen met veerkracht. In groepjes van drie gaat men aan de slag met de vragen ‘welke bouwstenen heb je het meest gebruikt? welke bouwsteen ontbrak of werd minder ingezet? welke bouwsteen mag bij jou versterkt worden voor de toekomst?’.
Gewaagd experiment
Een gewaagd experiment om een groep van ruim tachtig mensen onderling hun persoonlijke verhaal te laten delen. “Met een verrassende energie ontstond een inspirerende en reflectieve sessie waarin mensen met elkaar in verbinding stonden. Oprecht en gericht op ieders drijfveren en gedrag. Als verbinder van professionals richting organisaties vanuit deze perspectieven, was dit voor ons een schot in de roos,” aldus Simon Anderiesen en Albert Allmers van FinanceFactor.
Uit de reacties van aanwezigen bleek dat een kwetsbare opstelling en de waarde van het delen van een verhaal andere associaties, begrip en benaderingen geeft. ‘Zo zou ik het ook kunnen doen’ verandert mogelijk de coping-stijl en leidt tot een bewuster keuzeproces en toonbaar leiderschap. Het is zoals Confucius ooit schreef: ‘Our greatest glory is not in never falling, but in rising every time we fall.’
Tijdens de jaarlijkse CFO Day stond de magische kracht van The Invisible Hand centraal. Volgens het gedachtegoed van de Schotse filosoof Adam Smith (1723-1790) was ‘de onzichtbare hand’ de magische zelfregulering van de vrije markt, de enige weg naar duurzame collectieve welvaart en groei. Wat is de balans na 200 jaar? Kunnen we de problemen van hier en nu (en straks) rustig overlaten aan de magische kracht van de onzichtbare hand? Als sponsor van de CFO Day organiseerde FinanceFactor in samenwerking met Veronique Streekstra en Tamara Bavius een masterclass over veerkrachtig leiderschap waarin deze vragen aan bod kwamen en gezamenlijk gezocht werd naar antwoorden.